Lễ hội Đền Bà Triệu, xã Triệu Lộc

       Thời xưa, theo lời kể dân gian truyền lại, lúc ban đầu đình Bà Triệu được làm bằng tre, nứa, cột kèo gỗ luồng đơn sơ, trát vách đất, mãi đến thời Lý Nam Đế mới xây dựng  lại bằng gạch, có đá làm móng. Do phong hóa của thiên nhiên và bị con người xâm hại nên đền phải tu sửa nhiều lần. Cấu trúc của đền có 3 cung mà ngày nay vẫn còn giữ được dấu tích (hậu cung, cung đệ nhị, cung đệ tam). Nhà nhiếp ảnh nổi tiếng Đinh Đăng Định cũng đã chụp lại hiện trạng đó từ những năm 40 của thế kỷ trước, các cung đều bố trí có bài bản theo cách thức tín ngưỡng tâm linh thờ Bà Triệu và những người có công trong cuộc khởi nghĩa chống giặc Ngô. Ngày nay được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đền Bà Triệu đã được tôn tạo phục dựng theo thức thời đó và khang trang đẹp đẽ, đang là một điểm tâm linh hấp dẫn với du khách gần xa.

       Nghi thức bài trí trong đền có tượng Bà, có cờ nghĩa, bát hương, đại tự, lộng, v.v… nhằm làm cho sự linh thiêng, hào khí trở nên sống động như ngày nào, Bà cưỡi voi đánh giặc. Đối diện, chếch với đền là Lăng Bà, được xây dựng trên đỉnh cao của núi Tùng với ba tầng 4 mái có bát hương, câu đối để tôn vinh khí phách anh hùng và công lao của Bà. Lăng Bà Triệu bốn mùa lộng gió, uy nghi, thanh cao như khí tiết Triệu Thị Trinh mà không có sức mạnh nào lay chuyển nổi.Đình làng Phú Điền, nơi nhân dân địa phương thờ Bà, được xây dựng bề thế, cầu kỳ có hậu cung, trung đường, tiền đường và được bài trí trang nghiêm thành kính.

       Hằng năm, từ ngày 19 đến 24/2 (Âm lịch) nhân dân thập phương đổ về cùng với dân làng Phú Điền tổ chức lễ hội đền Bà Triệu.Đây là một hoạt động văn hóa phi vật thể linh thiêng vừa mang lại giá trị “Uống nước nhớ nguồn” vừa có ý nghĩa thời đại. Lễ hội được tổ chức với quy mô lớn trong không gian rộng theo một quy trình khép kín rất chặt chẽ Đền, Lăng, Đình. Các điểm di tích ấy đều diễn ra tế lễ với nghi thức trang trọng vừa truyền thống vừa kết hợp với lễ hội đương đại.Riêng đình làng Phú Điền có tổ chức nghi thức hội “Ngô, Triệu giao quân”, một trò diễn đầy kịch tính.

       Tại đền Bà Triệu chủ yếu là tế lễ, rước kiệu, tế nữ quan.Trong phần hội không có trò diễn dân gian, mà chỉ có hội trận, khơi dậy, liên tưởng đến hào khí trận chiến chống quân Ngô của Bà. Cách thức này đã tạo ra cho lễ hội hết sức sôi động huyền bí mà trong tâm thức ý niệm của con người hình như đã được hóa thân nhập vai. Tiếp sau đại lễ, rước kiệu… còn có hát chầu văn, một hình thức âm nhạc truyền thống trong ngày lễ rất linh thiêng, một loại nhạc dùng cho nghi lễ tín ngưỡng truyền thống Việt nhất, là nghi lễ thờ mẫu.

       Ngoài các nghi thức trên còn có lễ Mộc Dục. Đây là một nghi thức lễ được nhân dân địa phương rất chú ý, thận trọng, chọn ngày tốt để hành lễ, thường là ngày 18, 19 tháng 2 Âm lịch ở cả 2 nơi Đền và Đình làng, do các ông Từ chịu trách nhiệm thực hiện. Tiếp đó là tế Phụng Nghinh, tế Phụng Nghinh là thủ tục mời Vua Bà cùng lục bộ triều đình, hội đồng các quan thánh tổ bách gia về trong ngày húy kỵ Vua Bà, lễ này rất trang nghiêm và linh thiêng, thời gian tế nửa ngày. Sau đó đoàn rước tế theo lộ trình về Đình chính để làm lễ Vua Bà trong hai ngày 22 và 23 tháng 2 Âm lịch.

       Ngày 24 tháng 2 thuộc vào ngày chính kỵ, ngày này không tế mà chỉ làm lễ với một số lễ vật như 100 trứng sống, 100 quả dưa chuột, 2 bát cơm đơm gạo trắng, 3 quả trứng luộc, bánh dày, bánh gai, bánh chưng, bánh mật, v.v… Những đồ lễ đó mỗi loại có nội dung riêng mà các ông từ ở đình Bà Triệu đều có cách lý giải cho nghi thức lễ hội.

       Ngày nay kịch bản lễ hội đền Bà Triệu đang được nhân dân ta bổ sung phong phú hơn hoàn thiện giàu sắc thái mới vào lễ hội xưa, tạo ra sức hấp dẫn về văn hóa cũng như tâm linh hướng thiện.

       Lễ hội đền Bà Triệu là một di sản văn hóa phi vật thể vô cùng quý giá của nhân dân đã ta trải qua nhiều thế hệ. Nội dung và hình thức lễ hội đã nói lên sức mạnh tinh thần về sự tôn vinh khí phách anh hùng dân tộc tuyệt vời và sự biết ơn sâu sắc của hậu thế đối với Bà Triệu là bản anh hùng ca giáo dục truyền thống cách mạng sâu sắc trong thời kỳ hội nhập.

       Với ý nghĩa ấy, Lễ hội đền Bà Triệu và không gian khu di tích lịch sử văn hóa đặc biệt này, sẽ là một bộ phận cấu thành quan trọng trong hệ thống du lịch xứ Thanh.

       Để đáp ứng với xu thế du lịch tâm linh trong nước và quốc tế, lễ hội đền Bà Triệu rất cần được đổi mới cách thức tổ chức lễ hội trên một tư duy mới vừa đảm bảo được sự hưởng thụ về văn hóa tinh thần nhưng cũng cần được đáp ứng nhu cầu dịch vụ vui chơi giải trí, ẩm thực truyền thống bản địa xứ Thanh​.